«Ποιος είναι ο σκοπός μας; Να ναυαγήσουμε!» – 18 αποφθέγματα από την πένα του Νίκου Καζαντζάκη

Η συγγραφή της Ασκητικής ξεκίνησε το 1922, όμως τελικά πρωτοεκδόθηκε το 1927, από το αθηναϊκό περιοδικό Αναγέννηση. Στο έργο υπήρξαν διάφορες αναθεωρήσεις έως και το 1945, όπου εμφανίζεται ολοκληρωμένο. Πλέον, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καζαντζάκη. Το βιβλίο αυτό θεωρείται ως ένα από τα δημοφιλέστερα του Έλληνα συγγραφέα, με πολλές μεταφράσεις και στο εξωτερικό.

18 αποφθέγματα από την Ασκητική

Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λεύτερος.

Δε ζυγιάζω, δε μετρώ, δε βολεύομαι! Ακολουθώ το βαθύ μου χτυποκάρδι.

Δεν πολεμούμε τα σκοτεινά μας πάθη με νηφάλια, αναιμικιά, ουδέτερη, πάνω από τα πάθη αρετή. Παρά με άλλα σφοδρότερα πάθη.

Ένα καράβι είναι το σώμα μας και πλέει απάνω σε βαθιογάλαζα νερά. Ποιος είναι ο σκοπός μας; Να ναυαγήσουμε!

Έχεις ευθύνη. Δεν κυβερνάς πια μονάχα τη μικρή ασήμαντη ύπαρξή σου. Είσαι μια ζαριά όπου για μια στιγμή παίζεται η μοίρα του σογιού σου.

Ζούμε μόνοι, πεθαίνουμε μόνοι, το ενδιάμεσο φωτεινό σημείο το λέμε ζωή.

Η ανώτατη αρετή δεν είναι νά’ σαι ελεύτερος, παρά να μάχεσαι για ελευτερία.

Η καρδιά σμίγει ό,τι ο νους χωρίζει, ξεπερνάει την παλαίστρα της ανάγκης και μετουσιώνει το πάλεμα σε αγάπη.

Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: «Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;» Πολέμα!

Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.

Να πεθαίνεις κάθε μέρα. Να γεννιέσαι κάθε μέρα. Ν’ αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα.

Να ‘σαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις. Η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η ευχαρίστηση.

Νίκησε το στερνό, τον πιο μεγάλο πειρασμό, την ελπίδα. Τούτο είναι το τρίτο χρέος.

Πειθαρχία, να η ανώτατη αρετή.

Ποτέ μην αναγνωρίσεις τα σύνορα του ανθρώπου! Να σπας τα σύνορα! Ν’αρνιέσαι ό,τι θωρούν τα μάτια σου. Να πεθαίνεις και να λες: Θάνατος δεν υπάρχει!

Σα να ‘ναι όλη η ζωή ετούτη τ’ ορατό αιώνιο κυνήγι ενός αόρατου Γαμπρού, που κυνηγάει από κορμί σε κορμί την αιωνιότητα, την αδάμαστη Νύφη.

Τι θα πει ευτυχία; Να ζεις όλες τις δυστυχίες.

Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια. 

*Πώς γράφτηκε η Ασκητική:

Ο συγγραφέας άρχισε το 1922 τη συγγραφή της Ασκητικής στη Βιέννη, και την ολοκλήρωσε στις αρχές του 1923 στο Βερολίνο.

Η πρώτη έκδοση

Στις 9 Αυγούστου του 1922, ο Νίκος Καζαντζάκης, γράφει γράμμα, στην πρώτη σύζυγό του, Γαλάτεια, για το πόσο βιάζεται να τυπώσει ό,τι είχε γράψει, ώστε να αφιερωθεί σε κάτι καινούριο που μόλις είχε συλλάβει: «Βιάζομαι να τυπώσω ό,τι έχω γράψει ως τώρα για να μπορώ να δοθώ όλος σε ένα νέο έργο, καθαρά θεολογικό μου. Έχω ήδη διαγράψει το σκελετό του και θα’ ναι πολύ δύσκολο».

Μεταξύ 4 Δεκεμβρίου 1922 και 20 Ιανουαρίου 1923, ο συγγραφέας, στέλνει ένα νέο γράμμα στη Γαλάτεια: «Άρχισα τώρα ένα καινούργιο βιβλίο. Ασκητική. Μα όταν αφήνω την πέννα, θλίψη, δε χωρώ σε όλα τούτα τα αλφαβητικά στοιχεία που αραδιάζω». Και συνεχίζει: «Γράφω τώρα την Ασκητική, ένα βιβλίο mytique, όπου διαγράφω τη μέθοδο ν’ ανέβει η ψυχή από κύκλο σε κύκλο ωσότου φτάσει στην ανώτατη Επαφή. Είναι πέντε κύκλοι: Εγώ, ανθρωπότητα, Γης, Σύμπαντο, Θεός. Πώς ν’ ανέβουμε όλα τούτα τα σκαλοπάτια κι όταν φτάσομε στο ανώτατο να ζήσομε όλους τους προηγούμενους κύκλους. Το γράφω επίτηδες χωρίς ποίηση, με στεγνή, επιταχτική φόρμα».

Εξώφυλλο νεότερης έκδοσης (2015), από τις Εκδόσεις Καζαντζάκη

Αφού έγινε η πρώτη ολοκλήρωση της Ασκητικής, ο Καζαντζάκης έψαχνε για μία πενταετία εκδοτική για το σύγγραμμά του. Παρόλα αυτά, ο Καζαντζάκης, αν και ήξερε πως το κείμενο δεν είναι ολοκληρωμένο, ήθελε οπωσδήποτε, έστω κι έτσι, να το δει τυπωμένο. Ο συγγραφέας συνήθιζε τις μελλοντικές διορθώσεις. Πριν, λοιπόν, γίνει η πρώτη έκδοση του κειμένου, ο Καζαντζάκης έστειλε γράμμα στον Παντελή Πρεβελάκη, την 1η Αυγούστου 1927, αναφέροντάς του το πόσο αδημονεί να δει τυπωμένο το έργο του: «Ειδικά για την Ασκητική, που αγαπώ εξαιρετικά, λέω τούτο: Ας τυπωθεί τώρα στην Αναγέννηση, ας τη δω πρώτα σε μια κακή έκδοση, και τότε κάνω μερικές διορθώσεις που χρειάζουνται -μερικά πράματα επαναλαβαίνουνται συχνά, η διάταξη έχει έλλειψες κ.λπ… Και τότε την εκδίδομε, όπως τη θέμε, δηλαδή, όπως λέτε».

Έτσι το έργο κυκλοφόρησε στο περιοδικό Αναγέννηση το Φθινόπωρο του 1927, του Δημήτρη Γλυνού. Ο πρωτότυπος τίτλος ήταν «Salvatores Dei», με τον υπότιτλο «Ασκητική». Μετά από αυτή την έκδοση ο Καζαντζάκης συνέχισε τις διορθώσεις, μέχρι που τον Δεκέμβριο του 1945 εξεδόθη η τελική μορφή της Ασκητικής του, με την προσθήκη νέου κεφαλαίου: «Η Σιγή».

[mikropragmata.lifo.gr]