Ο ψυχοθεραπευτής που με έσωσε

Mία συγκινητική θεραπευτική ιστορία σχετικά με τους ρόλους που μας έχουν δοθεί από την οικογένεια και πόσο μας πληγώνουν στην ενήλικη ζωή.

Κλείσε τα μάτια σου και προσπάθησε να βρεις αυτό το μικρό αγόρι, μου λέει η Σάρα η ψυχοθεραπεύτριά μου, καθώς με κατευθύνει μέσα στις σκέψεις μου...Το βλέπεις;

Ναι, λέω αλλά δεν το βλέπω στην πραγματικότητα. Δεν βλέπω παρά έναν ανήσυχο άνθρωπο που σπάνια κοιμάται, ο οποίος ξυπνάει στη 1, στις 2 και στις 3 το πρωί, γεμάτος από φόβο, οργή και απαράδεκτη ενοχή. Έχω τελικά καταφέρει να απομακρυνθώ από τη σύζυγό μου, η οποία με έχει ήδη εγκαταλείψει εδώ και χρόνια λόγω εξάρτησης από το αλκοόλ. Ποτέ δεν θα σε χωρίσω, μου έλεγε η Μαρία. Θα πρέπει εσύ να με αφήσεις. Είχε δίκιο.

Προσέγγισε αυτό το μικρό αγόρι, είναι χαρούμενο που σε βλέπει, με πιέζει η Σάρα. Από τον τόνο της φωνής της καταλαβαίνω ότι πλησιάζουμε στην κάθαρση. Τώρα θα πρέπει να κλάψω; Ή ίσως να τρέμω σαν χριστιανός που αναγεννήθηκε και είδε το Φως;

Αλλά το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι τα χέρια της Σάρα. Δεν έχω ποτέ νιώσει έλξη για τα χέρια μιας γυναίκας. Τα χέρια της τα νιώθω δυνατά, τα δάχτυλα της είναι διακοσμημένα με τυρκουάζ και ασήμι. Φαντάζομαι ότι τα χέρια αυτά ζυμώνουν ψωμί, σχηματίζουν τα πήλινα αγγεία που βρίσκονται στα ράφια της, κάνουν μασάζ στους ώμους μου. Μπορεί να αισθανθεί ότι με ελκύει; Φαίνεται να είναι ευτυχισμένη στο γάμο της κι εγώ πρόκειται να μείνω μόνος. Είμαι ευάλωτος και μοναχικός. Συγκεντρώσου, είπα στον εαυτό μου!

Το μικρό αγόρι είναι θυμωμένο, της λέω. Αισθάνεται εγκαταλειμμένο και φοβισμένο.

Καλά, απαντά. Καλά; Η εγκατάλειψη είναι καλή; Απορώ γιατί θέλει να πληρωθεί κιόλας…

Καθώς η συνεδρία μας φτάνει στο τέλος, βλέπω την Σάρα να γράφει κάτι γρήγορα στο σημειωματάριό της. Σας βοήθησε η διαδικασία αυτή να αρχίσετε να έρχεστε σε επαφή με το παρελθόν σας;, με ρωτάει.

Ναι, ήταν πολύ χρήσιμη, της απάντησα ψέμματα.

Η δουλειά μου με τη Σάρα ξεκίνησε σε ένα διαμέρισμα, χωρίς παράθυρα στο κέντρο της πόλης, το οποίο μοιραζόταν με έναν άλλο θεραπευτή. Καθώς καθόμουν στην αίθουσα υποδοχής, περιμένοντας να τη συναντήσω για πρώτη φορά, σκεφτόμουν όλα τα στερεότυπα και τις φαντασιώσεις που είχα για τους θεραπευτές. Φαντασιώθηκα ένα άτομο με σοβαρή εμφάνιση, ίσως μια γενιά μεγαλύτερη από μένα, να φορά ένα επαγγελματικό κοστούμι χωρίς χρώματα και κοκκάλινα γυαλιά που συνδέονταν με μια αλυσίδα, μία διασταύρωση μεταξύ του Φρόιντ και ενός δασκάλου της δεκαετίας του ’50.

Ξαφνικά εμφανίστηκε στην πόρτα μια ψηλή, αθλητική νεανική γυναίκα, ντυμένη με τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος. Μήπως ήταν μία άλλη θεραπευόμενη που τέλειωνε τη συνεδρία της; Στέφαν, είπε περπατώντας προς εμένα, με ένα μεγάλο και γνήσιο χαμόγελο. Πόσο χαίρομαι που σε συναντώ. Η χειραψία της ήταν δυνατή. Ένιωσα λίγο ζαλισμένος, αποπροσανατολισμένος. Γιατί ένιωθα ότι την ήξερα ήδη;

Πέρασα τις πρώτες εβδομάδες μιλώντας για τη ζωή μου με τη Μαρία: τα ψέματά της, τους καυγάδες, τις υποσχέσεις που αθετήθηκαν, τις ψεύτικες νέες αρχές… τις παράξενες ανεξίτηλες αναμνήσεις: Πώς, μετά το ποτό, το δέρμα της Μαρίας έπαιρνε τη μυρωδιά του σιδήρου. Αλλά κυρίως μίλησα στη Σάρα για την πάλη μου με την αδυναμία μου. Πώς κρατούσα το χέρι της Μαρίας και την παρακαλούσα να την βοηθήσω. Εκείνη απαντούσε περιγράφοντας τις παραισθήσεις που είχε.

Όταν η Μαρία έσπασε το παράθυρο της κουζίνας με το χέρι της, το καλύτερο που μπόρεσα να κάνω ήταν να δέσω τον καρπό της και να τη βάλω για ύπνο. Ήταν μία τρομακτική νύχτα όταν έφτασα σπίτι και την βρήκα λιπόθυμη, ενώ η εξάχρονη κόρη μας, έπαιζε ήσυχα μπροστά στην τηλεόραση. Πήγα με την κόρη μας για φαγητό και της είπα Η μαμά είναι κουρασμένη αν και γνωρίζαμε και οι δυο μας τι συνέβαινε.

Ποτέ δεν είχα πει αυτές τις ιστορίες σε κανέναν, γιατί κάθε θλιβερή σκηνή έμοιαζε σαν μία ξεκάθαρη ενοχοποίηση των δυνατοτήτων μου ως σύζυγος, πατέρας και ενήλικος άνδρας. Η δουλειά μου ήταν ξεκάθαρη: να προστατέψω όσους αγαπούσα από τις πληγές, να κρατώ την ασχήμια μακριά από τη ζωή τους.

Αλλά η Σάρα απλά με άκουσε, έθεσε ερωτήσεις που δεν είχα κάνει ποτέ στον εαυτό μου (Γιατί νομίζεις ότι είναι δική σου δουλειά να προστατεύεις ανθρώπους;) και έγραφε τις σημειώσεις της. Τελικά, δεν μπορούσα να κρατηθώ. Πότε, ήθελα να μάθω, θα μου πείτε τι έκανα λάθος;

Κοίταξε ψηλά, αφήνοντας πίσω της το κίτρινο μαξιλάρι και το στυλό. Δεν έκανες τίποτα λάθος, Στέφαν, είπε τελικά, και η φωνή της ήταν μαλακή αλλά και έγκυρη. Ο αλκοολισμός είναι μια ασθένεια. Μίλησε λίγο περισσότερο για τον εθισμό: για τη φοβερή και ύπουλη εξουσία του, για την καταδικασμένη φύση οποιασδήποτε προσπάθειας να κρατήσει τον αλκοολικό μακριά από το ποτό. Ποτέ δεν θα μπορούσες να σταματήσεις τη Μαρία είπε η Σάρα, κοιτάζοντας με προσεκτικά. Και αν έμενες, ποιος ξέρει τι περαιτέρω ζημιά θα μπορούσε να έχει γίνει σε εσένα και την κόρη σου; Έκανε μία παύση, αφήνοντας με να το κατανοήσω αυτό. Έπρεπε να περιορίσεις τις απώλειές σου.

Δεν είχα κλάψει εδώ και πολύ καιρό. Η Σάρα δεν προσπάθησε να με σταματήσει.

Στην επόμενη μας συνάντηση, με εξέπληξε λέγοντας: Ας μην μιλήσουμε σήμερα. Αντί αυτού, μου ζήτησε να σχεδιάσω ένα οικογενειακό δέντρο και να ψάξουμε συγκεκριμένα τις σχέσεις μου με τον εθισμό, την κατάθλιψη ή την κατάχρηση. Αυτό μου φάνηκε σαν μία κακή τεχνική όπως ο καθοδηγούμενος διαλογισμός που είχε δοκιμάσει σε μένα νωρίτερα, αλλά δεν επρόκειτο να διακινδυνεύσω να προσβάλω τη Σάρα. Απλά ζωγράφισε, μην αναλύεις, με συμβούλευσε. Έτσι, υπάκουσα, κάθισα με σταυροπόδι στο πάτωμα, με τα χρωματιστά στυλό και το χαρτί που μου έδωσε και άρχισα να ζωγραφίζω.

Αλλά καθώς ο κορμός του δέντρου, έβγαζε κλαδιά και μετά φύλλα, άρχισαν και οι μνήμες να ανθίζουν. Είδα τον μεθυσμένο παππού μου, που μαζί με τον αδερφό μου μας πήγαινε στα χωράφια να βγάλουμε τα καλαμπόκι, καθώς μασούσε ένα αναμμένο πούρο και έβριζε όλους τους συγγενείς που τον έβλαψαν. Μετά, φάνηκε το πρόσωπο της προ-γιαγιάς μου, με άγρια μάτια όντας τρομοκρατημένη, καθώς την τραβούσε από την αναπηρική πολυθρόνα ο μεθυσμένος σύζυγός της, ενώ ο παππούς μου προσπαθούσε να τον εμποδίσει μπαίνοντας μπροστά. Τότε είδα τη μητέρα μου, η οποία, ως νεαρή κοπέλα, υπέφερε από τρομακτικές επιληπτικές κρίσεις. Η μητέρα της, της κουνούσε θυμωμένα το δάχτυλο, λέγοντάς της ότι ο Θεός την τιμωρούσε επειδή ήταν «κακό κορίτσι».

Η εξέταση των οικογενειακών προτύπων, φυσικά, αποτελεί ένα καθιερωμένο θεραπευτικό εργαλείο. Τώρα το ξέρω. Όμως, καθώς ήμουν στον πρώτο χρόνο θεραπείας, η δημιουργία αυτού του οικογενειακού πορτρέτου στο πάτωμα του γραφείου της Σάρα ήταν μια νέα, συγκλονιστική εμπειρία. Σκέφτηκα ότι η οικογένειά μου ήταν γεμάτη από τόσους εθισμένους και άμοιρους ανθρώπους και άλλους τόσους που προσπαθούσαν να τους σώσουν!

Ήμουν έκπληκτος όταν συνειδητοποίησα ότι στις φλέβες μου έτρεχε αίμα από αυτό το βασανισμένο, χαοτικό σόι. Σκέφτηκα τις δικές μου επαναλαμβανόμενες, αποτυχημένες προσπάθειες να τραβήξω τη Μαρία μακριά από τον αλκοολισμό της. Η οικογένεια όμως δεν είναι η μοίρα μας, μου είπε η Σάρα. Μπορείς να επιλέξεις άλλη διαδρομή.

Μερικές συνεδρίες αργότερα, είπα στη Σάρα ότι ήθελα να συνεχίσω τον καθοδηγούμενο διαλογισμό που ξεκινήσαμε πριν από μερικές εβδομάδες. Τότε η διαδικασία, μου είχε φανεί ανόητη και θεατρική και ταυτόχρονα λίγο τρομακτική: γιατί να σκάψει όλα αυτά τα σκουπίδια από το παρελθόν; Αλλά κατά τη διάρκεια αυτών των τελευταίων μηνών, μου έδειξε ότι υπήρχαν μέρη που έπρεπε να επισκεφθώ – ζωτικής σημασίας, κρυμμένα μέρη – που δεν μπορούσα πότε να φτάσω σε όλα μόνος μου. Μου έδειξε ότι ήταν μία αξιόπιστος οδηγός.

Εντάξει, Στέφαν, κλείσε τα μάτια σου και ταξίδεψε πίσω στο πάρκο, στο Σικάγο, είπε η Σάρα απαλά. Ποιος είναι εκεί;

Εγώ είμαι, είπα. Είμαι περίπου 8 ετών. Κάθομαι σε έναν πάγκο.

Τι προσπαθεί να πει το αγόρι;

Ότι αισθάνεται μόνο του από τότε που οι γονείς του χώρισαν, δεν βλέπει σχεδόν ποτέ τον μπαμπά του. Τότε μια σκηνή εμφανίστηκε μπροστά μου, τόσο ζωντανή που θα μπορούσε να είχε συμβεί εκείνη τη στιγμή. Οι γονείς μου κάνουν έναν τρομερό καυγά, της λέω. Η μητέρα μου βγαίνει στη βεράντα οργισμένη και αρχίζει να χτυπά το κεφάλι της στο πάτωμα, ο μπαμπάς μου τελικά την σταματάει, την οδηγεί στο κρεβάτι, αλλά στη συνέχεια φεύγει από το σπίτι. Αισθάνομαι ότι κλείνει ο λαιμός μου. Δεν είχα σκεφτεί αυτό το περιστατικό εδώ και χρόνια.

Δεν μου φαίνεται τώρα περίεργο που με τραβούσε η θλίψη της Μαρίας, λέω μέσα μου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήθελα να την σώσω, αλλά δεν μπορώ, μπορώ;

Όχι, λέει ήσυχα. Όχι, αν θέλεις να επιβιώσεις. Η Σάρα κλίνει προς τα εμπρός και συναντά τα μάτια μου. Η Μαρία δεν είναι η μητέρα σου και τώρα εσύ είσαι πατέρας.

Δύο εβδομάδες αργότερα, κατά τη διάρκεια μίας νύχτας που τελικά κατάφερα να πέσω σε βαθύ ύπνο, ξύπνησα από τα χτυπήματα στην πόρτα του μικρού διαμερίσματος όπου ζούσαμε προσωρινά η κόρη μου και εγώ. Άνοιξα την πόρτα και το τελευταίο πρόσωπο που ήθελα να δω στις 2 το πρωί, ήταν μπροστά μου: η Μαρία.

Στέφαν, είπε με τη φωνή της να κομπιάζει. Έχω καρκίνο στο πάγκρεας.

Καθώς βρισκόταν στην πόρτα, η Μαρία φαινόταν χλωμή και εύθραυστη, σχεδόν τρομακτικά ευάλωτη. Και τότε, το ένιωσα σωματικά: η παλιά ώθηση να μην την αφήσω να καταρρεύσει, να την βοηθήσω, να την απομακρύνω από το γκρεμό. Με χρειάζεται. Σιωπηλά, θέλησα να θυμηθώ τη νέα ζωή μου: την ηρεμία, την οργάνωση που είχα θέσει, τις στιγμές της ευχαρίστησης που ένιωθα από αυτήν. Στο δίπλα δωμάτιο, μπορούσα να ακούσω τους ήχους της αναπνοής της κόρης μου. Εκείνη ήταν που με χρειαζόταν. Αυτή ήταν που θα προστατεύσω.

Λυπάμαι πολύ, Μαρία, είπα, κλείνοντας την πόρτα. Θα μιλήσουμε αύριο.

Δεν το πιστεύω, είπε η Σάρα, όταν της τηλεφώνησα το επόμενο πρωί. Ο ήχος της φωνής της, έμοιαζε λιγότερο θεραπευτικός και περισσότερο σαν να μιλούσε κάποιος αγανακτισμένος, προστατευτικός φίλος. Λίγα τηλεφωνήματα που έκανα στους φίλους της Μαρίας, επιβεβαίωσαν τις υποψίες της Σάρας. Η Μαρία δεν πέθαινε. Απλώς με ήθελε πίσω.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, ένα ηλιόλουστο πρωινό του Ιουνίου, χτύπησε το τηλέφωνο μου. Ήταν η συνεργάτιδα της Σάρα. Η φωνή της ήταν σιγανή και μαζεμένη. Ο σύζυγος της Σάρα μόλις πέθανε, είπε. Ήταν ξαφνικό: ένα ατύχημα στην ορειβασία…

Η Σάρα χάθηκε μέσα στο πένθος της. Για τον επόμενο μήνα, συναντιόμουν με τον συνάδελφό της, σε μια απελπιστική και ανώφελη προσπάθεια να συνεχίσω τις συνεδρίες. Όταν τελικά συναντηθήκαμε πάλι, ήμουν συγκλονισμένος από την εμφάνισή της. Η ακτινοβολία του δέρματος και των μαλλιών της είχε εκλείψει από τη σκοτεινιά της απώλειας. Την έβρισκα ακόμα όμορφη, αλλά έδειχνε στραγγισμένη, σαν να ήταν άδεια. Σκέφτηκα ότι έτσι μοιάζει η θλίψη και καθώς καθόμουν εκεί, προσπαθώντας να καταλάβω τι συμβαίνει, ένιωσα κάτι να κινείται μέσα μου και έπειτα να εδραιώνεται. Κοιτάζοντας τον πόνο και την ακινησία της Σάρα, είδα απευθείας με τη μία, ότι δεν ήταν εκεί για να ικανοποιήσει κάποια ανάγκη μέσα μου ή να εκπληρώσει κάποια παιδική φαντασίωση. Ο ρόλος μου ήταν σαφής: απλώς να το αναγνωρίσω.

Σάρα, είπα. Λυπάμαι πολύ.
Σε ευχαριστώ, Στέφαν. Η φωνή της ήταν επίπεδη, σαν να τραβιόταν προς τα κάτω. Δεν ξέρω πόσο αποτελεσματική θα είμαι σήμερα, αλλά ας το δοκιμάσουμε.
Κατάλαβα ότι η θλίψη είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Δεν μπορεί να σώσει κανείς τον άλλον από αυτήν. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε – ίσως το μόνο που μπορούμε να κάνουμε – είναι να προσφέρουμε ο ένας στον άλλον καλοσύνη και συμπόνοια.

Το χρώμα του δειλινού γέμιζε το γραφείο, θερμαίνοντας τον αέρα και κάνοντας χρυσό το χρώμα των τοίχων. Απ’ έξω, άκουγα τους χαρούμενους ήχους των παιδιών που επέστρεφαν από το σχολείο. Η κόρη μου θα έφτανε και εκείνη σύντομα στο σπίτι. Η Σάρα και εγώ παρακολουθούσαμε τις σκιές τους να κινούνται στο δωμάτιο και για μια στιγμή σκέφτηκα ίσως να έλεγα κάτι. Δεν μου ήρθε τίποτα στο μυαλό, τίποτα πολύ σημαντικό. Συνεχίσαμε να καθόμαστε ο ένας απέναντι στον άλλον σιωπηλά. Ένιωσα ότι αυτό ήταν αρκετό…

Απόδοση – Επιμέλεια: Psychologynow.gr

 Πηγή: psychotherapynetworker.com