Γιατί η Φινλανδία έχει το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο

Για χρόνια, η Φινλανδία αποτελεί πρότυπο επιτυχημένου εκπαιδευτικού συστήματος, με τους μαθητές της να διαπρέπουν στους διεθνείς διαγωνισμούς.

Μάλιστα, ξεχωρίζει ως μια από τις χώρες που παραδοσιακά φιγουράρουν στις κορυφαίες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης του ΟΟΣΑ με τους καλύτερους 15χρονους μαθητές της υφηλίου. Γι’ αυτό και  πολιτικοί και εκπαιδευτικοί εμπειρογνώμονες από όλο τον κόσμο διενεργούν συνέχεια έρευνες  στη σκανδιναβική χώρα με την ελπίδα  να εντοπίσουν το μυστικό της επιτυχίας της.

Παρά την επιτυχία της, η Φινλανδία δε δείχνει να έχει εφησυχάσει και ψάχνει συνεχώς νέα μοντέλα εκπαίδευσης, προκειμένου να υπάρχει μια συνεχής εξέλιξη και πρόοδος. Οι εκπαιδευτικοί είναι πρόθυμοι να κάνουν ότι είναι απαραίτητο για να πετύχουν τους στόχους τους και είναι ανοιχτοί πάντα σε νέα ριζοσπαστικά προγράμματα.

Σημαντικό ρόλο σε αυτήν την επιτυχία παίζει και το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι εκπαιδευτικοί είναι απόφοιτοι του καλύτερου 10% των τάξεων τους. Στην Φινλανδία με άλλα λόγια οι καλύτεροι μαθητές δεν γίνονται μόνο γιατροί ή νομικοί αλλά και δάσκαλοι και απολαμβάνουν μεγαλύτερου σεβασμού και εκτίμησης από ότι οι γιατροί ή οι επιχειρηματίες. Επίσης περίπου το 70% των καθηγητών που εργάζονται στα γυμνάσια και τα λύκεια του Ελσίνκι έχουν ήδη λάβει σχετική εκπαίδευση για να μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες του ανανεωμένου προγράμματος, ενώ υπάρχουν και οικονομικά οφέλη (υπό μορφή μπόνους ή αυξήσεων στον μισθό) για όσους εκπαιδευτικούς δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να υιοθετήσουν τη νέα προσέγγιση. Παράλληλα τα σχολεία είναι αρκετά μικρά ώστε οι δάσκαλοι να γνωρίζουν κάθε μαθητή. Εάν αποτύχει μια μέθοδος, οι εκπαιδευτικοί συμβουλεύονται τους συναδέλφους να δοκιμάσουν κάτι άλλο.

Ο μετασχηματισμός του εκπαιδευτικού συστήματος των Φινλανδών άρχισε πριν από περίπου 40 χρόνια ως το βασικό σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης της χώρας. Οι εκπαιδευτικοί δεν γνώριζαν ότι το μοντέλο αυτό ήταν τόσο πετυχημένο μέχρι το 2000, όταν παρουσιάστηκαν τα πρώτα αποτελέσματα από το Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Φοιτητών (PISA), που έδειξαν ότι νέοι από την Φινλανδία  ήταν οι καλύτεροι στην ανάγνωση στον κόσμο. Τρία χρόνια αργότερα τα αποτελέσματα τους έφεραν στην κορυφή και στα μαθηματικά. Μέχρι το 2009, η Φινλανδία είχε κατακτήσει και άλλες πρωτιές στην στη γλώσσα και τις επιστήμες.

Τι συμβαίνει στο εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας;

Το εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας είναι ομολογουμένως αρκετά διαφορετικό από οποιοδήποτε άλλο στον κόσμο. Δεν υπάρχουν διαγωνίσματα και εξετάσεις, εκτός από μία εξέταση στην τελευταία τάξη του λυκείου.

Δεν υπάρχουν βαθμολογίες, συγκρίσεις ή ανταγωνισμός μεταξύ μαθητών και των σχολείων. Ειδικότερα, το βαθμολογικό σύστημα στη Φινλανδία έχει 10 βαθμούς. Ωστόσο, δεν υπάρχουν βαθμοί στα σχολεία μέχρι την τρίτη δημοτικού. Από την τρίτη δημοτικού μέχρι την πρώτη γυμνασίου, οι βαθμοί είναι προφορικοί και ξεκινούν από το «μπορείς και καλύτερα» μέχρι το «τέλεια». Μόνο οι μαθητές γνωρίζουν τους βαθμούς τους. Οι βαθμοί χρησιμοποιούνται για να παρακινήσουν τα παιδιά να μαθαίνουν καλύτερα.

Σημειώνεται, ότι τα σχολεία της Φινλανδίας, χρηματοδοτούνται από το δημόσιο και η εκπαίδευση είναι δωρεάν για όλους. Οι άνθρωποι των κρατικών υπηρεσιών που “τρέχουν” τα προγράμματα και ασχολούνται με τις χρηματοδοτήσεις, δεν είναι πολιτικοί, αλλά εκπαιδευτικοί και κάθε σχολείο έχει κοινούς στόχους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τα παιδιά να έχουν την ίδια ποιοτική εκπαίδευση ανεξάρτητα από το αν ζουν σε ένα μικρό χωριό ή σε μία μεγαλούπολη.  Στη Φινλανδία όλοι πηγαίνουν στο κοντινότερο σχολείο, γιατί είναι εξίσου καλά και δεν υπάρχουν «σχολεία ελίτ». Όπου και αν ζει ένα παιδί, έχει πρόσβαση σε ένα καλό σχολείο, με έμπειρους καθηγητές.

Επίσης, οι διαφορές μεταξύ των ασθενέστερων και των πιο δυνατών μαθητών είναι οι μικρότερες στον κόσμο, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Για όλες τις κυβερνήσεις, τόσο τις αριστερές, όσο και τις δεξιές, η ισότητα είναι η πιο σημαντική λέξη στη φινλανδική εκπαίδευση.

Βασικός στόχος του εκπαιδευτικού συστήματος είναι να προετοιμάσει τα παιδιά για τη ζωή.  Οι Φινλανδοί επένδυσαν στην εκπαίδευση, όχι μόνο σε υλικά και σε χρήμα, αλλά σε φιλοσοφία και στάση ζωής. Πιστεύουν ότι η εκπαίδευση είναι ότι πολυτιμότερο εφόδιο έχουν να δώσουν στη νέα γενιά, θέλουν οι καλύτεροι να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους, όλα τα παιδιά, ανεξαιρέτως ικανοτήτων ή έλλειψης αυτών,  να τελειώσουν την βασική τους εκπαίδευσή στο σχολείο χωρίς να υπάρχει εκπαίδευση διαφορετικών ταχυτήτων.

«Κάποιος πρέπει να είναι προετοιμασμένος είτε για τη ζωή, είτε για εξετάσεις. Διαλέγουμε το πρώτο», δήλωσε ο Pasi Sahlberg, πρώην δάσκαλος μαθηματικών που τώρα είναι στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Φινλανδίας Γι’ αυτό ακριβώς δεν υπάρχουν καθόλου εξετάσεις στο φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Στην τάξη, τα παιδιά μπορούν να κάνουν πλάκα, να χαχανίζουν ή να ονειροπολούν. Το σύνθημα των δασκάλων τους είναι «Ας αφήσουμε τα παιδιά να είναι παιδιά». Και πεποίθησή τους, ότι ο καλύτερος τρόπος να μαθαίνουν τα παιδιά είναι μέσα από το παιχνίδι. Ενώ σε πολλές χώρες τα σχολεία μειώνουν τα διαλείμματα, τα παιδιά στη Φινλανδία κάνουν υποχρεωτικά ένα 15λεπτο διάλειμμα σε εξωτερικό χώρο κάθε ώρα.

Το περιβάλλον στην τάξη είναι ζεστό, ασφαλές, υποστηρικτικό προς τον μαθητή και γεμάτο σεβασμό. Κανείς δεν τους ζητά να στοιχίζονται πριν μπουν στην τάξη ή να κάθονται με όρθια την πλάτη. Αν ο καιρός είναι καλός, το μάθημα μπορεί να γίνει και σε εξωτερικό χώρο ή σε ειδικά παγκάκια που είναι τοποθετημένα σε αμφιθεατρικό σχήμα.

Παράλληλα, οι καθηγητές στη Φινλανδία δαπανούν λιγότερες ώρες στο σχολείο κάθε μέρα και ξοδεύουν λιγότερο χρόνο στις τάξεις. Με αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιούν τον επιπλέον χρόνο για να δημιουργήσουν προγράμματα σπουδών και να αξιολογήσουν τους μαθητές τους.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα παιδιά περνούν πολύ περισσότερο χρόνο παίζοντας έξω, ακόμα και τον χειμώνα.  Ο καθαρός αέρας, η φύση και η τακτική σωματική δραστηριότητα θεωρούνται συστατικά στοιχεία της μάθησης. Σύμφωνα με ένα φινλανδικό ρητό, «Δεν υπάρχει κακός καιρός. Μόνο ακατάλληλα ρούχα».

Η εργασία για το σπίτι είναι ελάχιστη, ενώ η υποχρεωτική εκπαίδευση ξεκινάει από την ηλικία των επτά ετών. “Δεν έχουμε καμία βιασύνη. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα όταν είναι έτοιμα. Γιατί να τα πιέσουμε;”, ανέφερε ο Kari Louhivuori, ένας βετεράνος δάσκαλος που έχει ασχοληθεί με τις αλλαγές του συστήματος στην Φινλανδία.

Και οι πρωτοπορίες δεν σταματούν εδώ. Οι μαθητές εκεί δεν αντιμετωπίζονται σαν ένα «κοπάδι» που οφείλει να στέκεται παθητικά απέναντι από τον δάσκαλο και να ακούει την παράδοση ή να περιμένει πότε θα κληθούν να απαντήσουν σε ερωτήσεις. Αντίθετα, το μάθημα γίνεται σε μια λογική αλληλεπίδρασης, με τους μαθητές να δουλεύουν σε μικρές ομάδες για να λύσουν προβλήματα αλλά και να αναπτύξουν τις επικοινωνιακές δεξιότητές τους.

Είναι σχεδόν ανήκουστο να εμφανιστεί στο σχολείο ένα παιδί πεινασμένο ή άστεγο. Η Φινλανδία παρέχει τρία χρόνια άδεια μητρότητας και επιδοτούμενη ημερήσια φροντίδα για όλα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Επιπλέον, χορηγεί στους γονείς περίπου 150 ευρώ το μήνα για κάθε παιδί, μέχρι το 17έτος της ηλικίας τους.

Επίσης τα σχολεία παρέχουν φαγητό, ιατρική περίθαλψη, συμβουλευτική και υπηρεσία ταξί, αν χρειαστεί. Η υγειονομική περίθαλψη και το φαγητό είναι δωρεάν. Το μενού ανακοινώνεται στην ιστοσελίδα του σχολείου ένα μήνα πριν, ώστε οι μαθητές να μπορούν να βάλουν στην κάρτα τους αυτά που τους αρέσουν και θέλουν να φάνε.

Ένας ακόμα πολύ βασικός στόχος του εκπαιδευτικού συστήματος είναι να βοηθήσει τους μαθητές που έχουν μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς, σε συνεργασία με παιδαγωγούς ειδικής εκπαίδευσης. Παράλληλα, υπάρχει μια  ειδική «τάξη προετοιμασίας», που έχει σχεδιαστεί για παιδιά που δε γνωρίζουν την φινλανδική γλώσσα, καθώς υπάρχουν αρκετοί μετανάστες σε πολλές πόλεις της Φινλανδίας.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης, ότι πολλές φορές οι δάσκαλοι μπορούν να έχουν τα ίδια παιδιά για πολλά συνεχόμενα χρόνια, καθώς πιστεύεται ότι λειτουργεί καλύτερα ένα σύστημα όπου γνωρίζεις καλά τους μαθητές και δημιουργούνται ισχυρές βάσεις με τα παιδιά. Στην πρώτη τάξη τα παιδιά διδάσκονται γλώσσα, μαθηματικά, φυσική, μουσική, φυσική αγωγή και χειροτεχνίες. Στην τρίτη τάξη ξεκινούν τα αγγλικά και στην πέμπτη βιολογία, γεωγραφία, ιστορία, φυσική και χημεία.

Τον Αύγουστο του 2016, έγινε υποχρεωτικό για κάθε σχολείο της Φινλανδίας να αναζητήσει πιο συνεργατικούς τρόπους διδασκαλίας, επιτρέποντας στους μαθητές να επιλέγουν ένα θέμα που τους αφορά και τους ενδιαφέρει και να βασίζουν τα μαθήματα γύρω από αυτό. Η καινοτόμα χρήση της τεχνολογίας και διαφόρων πηγών εκτός σχολείου, όπως ειδικών σε διάφορα θέματα ή μουσείων, βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της αντίληψης.

Ο στόχος αυτής της μεθόδου διδασκαλίας -που ονομάζεται PBL (από το phenomenon-based learning ή project- based learning)- είναι να εξοπλίσει τα παιδιά με τις δεξιότητες που τους είναι απαραίτητες για να ζήσουν τον 21ο αιώνα, εξηγεί η  Kirsti Lonka, καθηγήτρια εκπαιδευτικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι. Μεταξύ των δεξιοτήτων αυτών η ίδια ξεχωρίζει την κριτική σκέψη ώστε να μπορεί κανείς να διακρίνει τις ψεύτικές ειδήσεις και τον διαδικτυακό εκφοβισμό αλλά και την τεχνική γνώση να εγκαθιστά κανείς προγράμματα προστασίας από ιούς στον υπολογιστή του και να τον συνδέσει με εκτυπωτή.

Ωστόσο, τα σχολεία της Φινλανδίας δεν ήταν πάντα έτσι. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, τα περισσότερα παιδιά έφευγαν από το δημόσιο σχολείο μετά από έξι χρόνια και μόνο οι προνομιούχοι ή οι τυχεροί είχαν πρόσβαση σε μια ποιοτική εκπαίδευση.

Το τοπίο άλλαξε το 1963, όταν το φινλανδικό κοινοβούλιο πήρε την τολμηρή απόφαση να επιλέξει τη δημόσια εκπαίδευση ως την καλύτερη ευκαιρία για οικονομική ανάκαμψη. Μετά από τόσα χρόνια εξακολουθούν να υπάρχουν νέες προκλήσεις και οι Φινλανδοί συνεχίζουν να είναι ανοιχτοί σε νέες αλλαγές που θα φέρουν περαιτέρω βελτιώσεις στο σύστημα.

Πηγή: tvxs.gr