Το Ναύπλιο, η άγνωστη ιστορία της Ψωροκώσταινας και η πλατεία των τριών Ναυάρχων

Το Ναύπλιο, μια πόλη που κρατάει όσο λίγες τον παραμυθένιο χαρακτήρα της, προσφέρεται για ρομαντικές εξόδους, αλλά και παραθαλάσσιες εξορμήσεις όλες τις εποχές του χρόνου.

Το Ναύπλιο λίγο – πολύ έχει μια γνωστή ιστορία. Πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, θέατρο πολύ σημαντικών ιστορικών στιγμών, γενέτειρα ηρώων και κέντρο εξελίξεων του 19ου αιώνα που άλλαξαν την ιστορία της Ελλάδας και της Ευρώπης για πάντα. Ιστορικό και αρχοντικό, με υπέροχες πλατείες, με το Μπούρτζι απέναντι και το Παλαμήδι να εποπτεύει τον κόλπο, το Ναύπλιο μαγεύει βέβαια τους επισκέπτες του.

Το ιστορικό κέντρο του Ναυπλίου βρίσκεται σε μια μικρή χερσόνησο στον Αργολικό κόλπο, βόρεια του υψώματος της Ακροναυπλίας, η οποία αποτελεί τον αρχικό πυρήνα της πόλης. Στους πρόποδες της Ακροναυπλίας και πάνω από την οδό Σταϊκόπουλου βρίσκεται ο Ψαρομαχαλάς, η παλαιότερη σωζόμενη συνοικία του Ναυπλίου. Χρονολογείται από τον 13ο αιώνα και πήρε το όνομά της από τους ψαράδες. Κατά τη δεύτερη περίοδο τουρκοκρατίας πιθανώς ήταν η μόνη περιοχή του Ναυπλίου όπου κατοικούσαν Έλληνες. Εκεί βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, πιθανώς του 13ου αιώνα, η οποία ήταν η μόνη εκκλησία που επιτρεπόταν να λειτουργεί στην πόλη από το 1715 μέχρι το 1779-1780. Χαρακτηριστικές είναι οι δρομόσκαλές του. Στην πλατεία του μαχαλά λειτουργούσε στρατιωτικό νοσοκομείο από το 1394 μέχρι το 1940 και τελικά γκρεμίστηκε το 1970. Το μόνο τμήμα του που σώζεται είναι το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων. Κατά τον επανασχεδιασμό της πόλης μετά την Ελληνική Επανάσταση ο Ψαρομαχαλάς έμεινε ως είχε.

Πιο βόρεια, μέχρι τη λεωφόρο Αμαλίας (η οποία κατασκευάστηκε στη θέση των θαλάσσιων τειχών του Ναυπλίου το 1868-70), η περιοχή διέθετε πριν την επανάσταση σημαντικά κτίρια (εκκλησίες, τζαμιά, δημόσια κτίρια). Η περιοχή επανασχεδιάστηκε σε μεγάλο βαθμό μετά την επανάσταση του 1821. Το κέντρο αυτή της περιοχής είναι η πλατεία Συντάγματος, στο παρελθόν πλατεία Στρατώνα και πλατεία Πλατάνου. Σε αυτήν την πλατεία πρέπει να κατασκευάστηκε το 1540 το σαράι (παλάτι) του πασά της Πελοποννήσου, ενώ στο κέντρο έστεκε πλάτανος, ο οποίος και έδωσε το όνομά του στην πλατεία.

Η Ψωροκώσταινα και ο έρανος

Σε ένα έρανο που έλαβε εκεί χώρα το 1826 για την ενίσχυση των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι έδωσε όλα τα υπάρχοντά η Ψωροκώσταινα, η φτωχότερη γυναίκα της πόλης, και από τότε έμεινε η φράση. Ως Ψωροκώσταινα αναφέρεται με το παρατσούκλι της Πανωραίας Χατζηκώστα ή Χατζηκώσταινας, καταγόμενης από αρχοντική οικογένεια των Κυδωνιών (Αϊβαλί). Κατέφυγε στο Ναύπλιο, μετά την καταστροφή του Αϊβαλιού από τον τουρκικό στρατό (όπου έχασε και τα πέντε της παιδιά) , που μπήκε στην πόλη στις 2 Ιουνίου 1821 για να εκδικηθεί την πυρπόληση τουρκικού δίκροτου στις 27 Μαΐου στην Ερεσό.

Η «Ψωροκώσταινα» καταγράφηκε στην ιστορική μνήμη, όταν, σύμφωνα με αναφορές της εποχής, προσέφερε τα ελάχιστα υπάρχοντά της στον έρανο που έλαβε χώρα στο Ναύπλιο για την ενίσχυση των πολιορκημένων του Μεσολογγίου, το 1826. Ο Ευάγγελος Δαδιώτης, αναφέρεται στην δήλωσή της: «Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό το ασημένιο δαχτυλίδι κι αυτό το γρόσι. Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι». Έκτοτε χρησιμοποιούνται οι εκφράσεις:

• «Ψωροκώσταινα» που αναφέρεται στο ελληνικό κράτος ως κράτος φτωχό, που βασίζεται το περισσότερο στην εθελοντική συνδρομή και προσπάθεια των κατοίκων του παρά στη σωστή και επιστημονική οργάνωση και διαχείριση των εσόδων του , και
• «Θα τα πληρώσει η Ψωροκώσταινα» με την έννοια ότι θα επιβαρυνθεί -αναιτίως- από το υστέρημά του ο ελληνικός λαός για υποχρεώσεις που προέρχονται από πράξεις και παραλείψεις των κυβερνώντων.

Το Ναύπλιο είναι γνωστό για το Μπούρτζι, μικρό φρούριο χτισμένο σε νησίδα μέσα στο λιμάνι, για το Παλαμήδι, ενετικό φρούριο που δεσπόζει στην πόλη, για την Ακροναυπλία (τουρκ. Ιτς-Καλέ), έτερο φρούριο ενετικό, επί της ομώνυμης χερσονησίδας, καθώς και ως τόπος δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία στην τοποθεσία της σημερινής πόλης ίδρυσε ο Ναύπλιος τη Ναυπλία, η οποία οχυρώθηκε με κυκλώπεια τείχη. Αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν την ύπαρξη της πόλης από τα μυκηναϊκά κιόλας χρόνια. Το Ναύπλιο αποτελεί δημοφιλή προορισμό των κατοίκων της Αττικής και της Πελοποννήσου καθώς απέχει λίγο και από τις δύο περιοχές. Στα ομορφότερα κτήρια της πόλης είναι το μέγαρο Άρμανσμπεργκ (κατοικία του αντιβασιλέα της Ελλάδος Άρμανσπεργκ) καθώς και το αρχαιολογικό μουσείο στην πλατεία Συντάγματος. Στην πόλη λειτουργεί επίσης παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης. Σίγουρα όμως, αυτό που κερδίζει τις εντυπώσεις, είναι οι εμβληματικές πλατείες της πόλης. Δείτε μερικές από τις πιο σημαντικές πλατείες του Ναυπλίου, και την ιστορία τους.

Πλατεία Τριών Ναυάρχων

Είναι η πλατεία που βρίσκεται στην είσοδο του ιστορικού κέντρου της πόλης και διαμορφώθηκε στη σημερινή της μορφή μετά την απελευθέρωση της πόλης. Έχει τα χαρακτηριστικά μιας καθαρά νεοκλασσικής πλατείας και η δυτική της πλευρά οριζόταν μέχρι το 1929 από το κατεδαφισμένο σήμερα παλατάκι του Όθωνα. Η πλατεία πήρε το όνομά της το 1854 από τους τρεις Ναυάρχους- Κόδριγκτων (Αγγλία), Δεριγνύ (Γαλλία) και Έϋδεν (Ρωσία)- που νίκησαν τον Ιμπραήμ στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. H πλατεία διαμορφώθηκε στα χρόνια του Iωάννη Kαποδίστρια από το μηχανικό Σταμάτη Bούλγαρη και περιλαμβάνει αξιόλογα κτίρια και μνημεία. Στο μέσο της πλατείας βρίσκεται το ταφικό μνημείο με τα οστά του Δημήτριου Yψηλάντη, που υπήρξε μία από τις ηγετικές μορφές της Eλληνικής Eπανάστασης. O Yψηλάντης, που πέθανε στο Nαύπλιο το 1832 χτυπημένος από χρόνια κληρονομική ασθένεια, σε ηλικία 40 ετών, αρχικά είχε ενταφιαστεί στο νάρθηκα του ναού του Aγίου Γεωργίου. Tο 1843 όμως τα οστά του εναποτέθηκαν, με επίσημη τελετή, στο μνημείο αυτό που κατασκευάστηκε στη Bιέννη, κατόπιν παραγγελίας του αδερφού του, Γεώργιου Yψηλάντη.Σήμερα η πλατεία περιβάλλεται από σημαντικά ιστορικά και δημόσια κτίρια όπως το Δημαρχείο της πόλης που ήταν το πρώτο Γυμνάσιο της Ελλάδας που φτιάχτηκε επί Όθωνα και έχει όλα τα Νεοκλασικά στοιχεία το Αέτωμα τα κεραμίδια είναι κεραμοσκεπή τα πολλά πατζούρια κτισμένο περίπου το 1830. Αρχικά το οικοδόμημα ήταν διώροφο και το 1893 προστέθηκε ο τρίτος όροφος. Από το σχολικό έτος 1929-1930 τα σχολεία παύουν να λειτουργούν σ’ αυτό το κτίριο, καθώς μεταφέρονται σε καινούργιο διδακτήριο που οικοδομήθηκε απέναντι. Το Πρώτο Γυμνάσιο χρησιμοποιήθηκε σαν βοηθητικός χώρος του Γυμνασίου, στέγασε γραφεία, φροντιστήρια, την Α’ Δημόσια Βιβλιοθήκη, το Ελληνικό Ωδείο και σήμερα στεγάζει το Δημαρχείο της πόλης. Το πρώτο Επίσημο φαρμακείο ιδρύθηκε το 1828 από τον Ιταλό φιλέλληνα Βονιφάτιο Βοναφίν που ήταν ο καλύτερος φίλος του Ι. Καποδίστρια, ο οποίος ταρίχευσε το νεκρό σώμα του δολοφονηθέντος Kυβερνήτη Iωάννη Kαποδίστρια.

Πλατεία Συντάγματος

Πρόκειται για την πλατεία που χτυπάει η καρδιά της πόλης καθ’όλη τη διάρκεια της ιστορίας της. Στους χρόνους της επανάστασης ονομαζόταν Πλατεία Πλατάνου. Η πλατεία απέκτησε τις σημερινές της διαστάσεις με σχέδια των Βαλλιάνου και Βούλγαρη το 1832, οπότε και διαμορφώθηκε και η οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου- ο Μεγάλος Δρόμος – που καταλήγει στον άξονα της πλατείας απέναντι από το Αρσενάλε. Μετονομάστηκε σε Πλατεία Συντάγματος με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου κατά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.Στους νεώτερους χρόνους η πλατεία διαμορφώθηκε σε νεοκλασσική πλατεία με δρόμους περιμετρικά. Στη δεκαετία του ’70 απέκτησε τη σημερινή της μορφή, που την τοποθετεί πολύ κοντά στα μεσαιωνικά πρότυπα. Η πλατεία περιβάλλεται από σημαντικά μνημεία, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο που είναι Ενετικό Κτήριο και λειτούργησε το Κυβερνείο των Ενετών και ήταν και οπλοστάσιο, στο σημείο που στεγάζεται σήμερα η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος ήταν το σπίτι της Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου η οποία σαν Ναυπλιώτισσα είχε προτοστατήσει στα Οθωνικά στην πλατεία μπροστά από το σπίτι της υπάρχει η προτομή της, το Δημοτικό Θέατρο είναι ένα από τα δύο Τζαμιά της πόλης το οποίο είχε υπάρξει αλληλοδιδακτικό σχολείο Αρρένων αργότερα σαν κινηματογράφο και σήμερα στεγάζει το Δημοτικό Θέατρο Ναυπλίου, Λέων των Ενετών έμβλημα από την Ενετοκρατία που τον βρίσκουμε σε πολλά σημεία στην πόλη.

Πλατεία Καποδίστρια

Η πλατεία διαμορφώθηκε μετά την κατεδάφιση των τειχών του προμαχώνα Β’ του Δικαστικού Μεγάρου το 1924-1934. Τον ανδριάντας του Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια, φιλοτέχνησε ο Ανδριώτης γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρος,το1932. Το Άγαλμα τοποθετήθηκε στην ομώνυμη πλατεία το 1933. Η απόφαση του να στηθεί στο Ναύπλιο ο Ανδριάντας του Κυβερνήτη είχε ληφθεί με το ΙΖ’ ψήφισμα της «εν Αθήναις Εθνικής Συνελεύσεως» της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.)

Πλατεία Φιλλελίνων

Η πλατεία πήρε το όνομά της στη μνήμη των Γάλλων φιλελλήνων που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την απελευθέρωση της Eλλάδας από τους Tούρκους κατά τη διάρκεια της Eλληνικής Eπανάστασης. Στην πλατεία δεσπόζει το μνημείο των Φιλλελίνων αγωνιστών ανεγέρθηκε το 1903. Tο μνημείο, που έχει τη μορφή αναθηματικής στήλης από γκρίζο μάρμαρο, για την εποχή τύπο του οβελίσκου, σχεδιάστηκε στο Παρίσι, αλλά κατασκευάστηκε στην Aθήνα στο μαρμαρογλυφείο του Iωάννη Xαλδούπη. Στην υπερυψωμένη βάση του οβελίσκου, στη μία πλευρά, υπάρχει ανάγλυφη παράσταση σε λευκό μάρμαρο, με τις προσωποποιήσεις της Eλλάδας και της Γαλλίας, με τις μορφές της Aθηνάς και της Δημοκρατίας αντίστοιχα, ενώ στην ανατολική πλευρά της βάσης υπάρχει αναθηματική επιγραφή που μνημονεύει τους μεγάλους Γάλλους Φιλέλληνες, τον στρατάρχη Mεζόν, τον στρατηγό Φαβιέρο και το ναύαρχο Δεριγνύ, αλλά και όλους τους ναύτες και στρατιώτες της Γαλλίας που αγωνίστηκαν για την ελληνική Aνεξαρτησία. Στο βορειοδυτικό σημείο της πλατείας υπάρχει η προτομή της ηρωίδας της Eλληνικής Eπανάστασης, Mαντούς Mαυρογένους, που έμεινε στο Nαύπλιο, από το 1824 έως το 1831. Στη βορειοανατολική πλευρά της πλατείας, στην οδό Bασιλέως Όθωνος, υπάρχει ένα σημαντικό διώροφο νεοκλασικό κτίριο του 19ου αιώνα, που ανήκε στην γνωστή για τις δωρεές της στην πόλη οικογένεια Iατρού. Eδώ στεγαζόταν από το 1972 το Δημαρχείο της πόλης μέχρι τη μεταφορά του στην πλατεία Tριών Nαυάρχων. Σήμερα στο κτήριο αυτό στεγάζεται το Πανεπιστήμιο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

[newsit.gr]