Μοναδικής ποιότητας εύρημα σε Μυκηναϊκό τάφο με χαρακτηριστικά σχεδόν αόρατα σε γυμνό μάτι

Ένας ασύλητος, λακκοειδής τάφος ανακαλύφθηκε το Μάιο του 2015, από διεθνή ομάδα αρχαιολόγων, πλησίον του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορος, στον Άνω Εγκλιανό, στη Χώρα του Δήμου Πύλου-Νέστορος, με πλούσια ευρήματα όπως χρυσά δαχτυλίδια και κύπελλα, ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη λαβή από ελεφαντόδοντο κτλ. Ένα μικροσκοπικό εύρημα όμως, έμεινε στα «αζήτητα» για σχεδόν δύο χρόνια, μέχρι που οι αρχαιολόγοι αποφάσισαν να ασχοληθούν μαζί του, ανακαλύπτοντας μια μοναδική σφραγίδα σκαλισμένη σε αχάτη.

Πριν από δύο χρόνια, οι αρχαιολόγοι που ανάσκαψαν τον αρχαίο τάφο στην Πύλο, ανακάλυψαν ένα επικαλυμμένο με βρωμιά αντικείμενο, λιγότερο από 3,5 εκατοστά μήκος, που έμοιαζε με ένα είδος μεγάλης χάντρας. Το έβαλαν στην άκρη για να επικεντρωθούμε σε πιο εξέχοντα αντικείμενα, όπως τα χρυσά δαχτυλίδια και τα άλλα εντυπωσιακά ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στο τάφο.

Λίγο καιρό  αργότερα, ένας συντηρητής απομάκρυνε το χώμα από το εύρημα και ανακάλυψε κάτι σπουδαίο. Ένα σφραγιδόλιθο από αχάτη που έφερε μια μοναδικής ποιότητας εγχάραξη, που αναπαριστά έναν πολεμιστή  σε μάχη με άλλους δύο. Η εικόνα της σφραγίδας είναι σκαλισμένη με εξαιρετικά λεπτή λεπτομέρεια, με μερικά χαρακτηριστικά που είναι ελάχιστα ορατά με γυμνό μάτι. Η εικόνα είναι ευκολότερη να εκτιμηθεί σε ένα σχέδιο μεγάλης κλίμακας του πρωτοτύπου.

«Η λεπτομέρεια είναι εκπληκτική, ειδικά δεδομένου του μεγέθους. Αισθητικά, είναι ένα αριστούργημα μικροτεχνίας», δήλωσε ο John Bennet, διευθυντής του αρχαιολογικού ινστιτούτου της Βρετανικής Σχολής Αθηνών.

«Η εκπληκτική σκηνή μάχης στην πέτρα αχάτη, είναι ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα της τέχνης του Αιγαίου και συγκρίνεται με τα έργα του Μιχαήλ Άγγελου που παρουσιάζονται τώρα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης«, δήλωσε ο Malcolm H. Wiener, ειδικός στην προϊστορία του Αιγαίου και επίτιμος καθηγητής του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης.

Η σφραγίδα παρουσιάζει δύο μυστήρια. Το πρώτο είναι πως χαράχτηκε με τόση λεπτομέρεια και το δεύτερο, εάν απεικονίζει κάποια πραγματική μάχη που πέρασε προφορικά στη κουλτούρα των αρχαίων και οδήγησε τον Όμηρο στη συγγραφή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

Ο ενταφιασμένος ιδιοκτήτης της σφραγίδας, γνωστός ως Πολεμιστής Γρύπας, από το μυθικό ον που απεικονίζεται στον τάφο του, θάφτηκε γύρω στο 1450 π.Χ. Ζούσε σε μια κρίσιμη περίοδο, όταν ο μινωικός πολιτισμός της Κρήτης, άρχισε σταδιακά να παρακμάζει και οι πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας γνώριζαν ανάπτυξη. Στον σκελετό δόθηκε το όνομα «Γρύπας Πολεμιστής» λόγω μιας πλάκας από ελεφαντόδοντο που βρέθηκε στον τάφο και απεικόνιζε ένα μυθικό τέρας που έμοιαζε με μισό λιοντάρι και μισό αετό.

Οι τοπικοί αρχηγοί, όπως ο Πολεμιστής Γρύπας, ίσως είχαν χρησιμοποιήσει πολύτιμα αντικείμενα από την Κρήτη για να διαφημίσουν την ένταξή τους στην ελληνόφωνη ελίτ του αρχαίου μυκηναϊκού πολιτισμού, τον πρώτο στην ηπειρωτική Ευρώπη. Οι απόγονοί τους, έναν αιώνα περίπου αργότερα, έχτισαν τα μεγάλα παλάτια στην Πύλο, τις Μυκήνες και την Τίρυνθα.

Ο Dr Davis και η Dr Stocker πιστεύουν ότι ο σφραγιδόλιθος, όπως και άλλα αντικείμενα στον τάφο του Πολεμιστή Γρύπα, κατασκευάστηκε στην Κρήτη. Εργασίες τέτοιας ποιότητας δεν παράγονται καθόλου στην ηπειρωτική Ελλάδα την εποχή εκείνη. Η λεπτομέρεια είναι τόσο σπουδαία που φαίνεται ότι ο χαράκτης θα χρειαζόταν ένα μεγεθυντικό φακό, όπως και οι θαυμαστές του έργου του για να μπορέσουν να διακρίνουν τις λεπτομέρειες. Ίσως ο χαράκτης να ήταν μυωπικός, σύμφωνα με τους δύο αρχαιολόγους.

Ο Fritz Blakolmer, εμπειρογνώμονας αιγαιακής τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, υποστηρίζει ότι η σφραγίδα είναι ένα μικροσκοπικό αντίγραφο ενός πολύ μεγαλύτερου πρωτοτύπου. Ίσως ήταν αναπαράσταση από μαρμαροκονίαμα και φιλοξενούταν στο τοίχο κάποιου παλατιού στη Κνωσσό. Η σφραγίδα πρέπει να έχει χαραχθεί από κάποιον με μεγεθυντικό φακό, αν και κανένας δεν έχει βρεθεί, και απέρριψε την πιθανότητα ότι οι άνθρωποι εκείνης της εποχής είχαν πιο έντονη όραση από σήμερα.

Το πρόσωπο του Γρύπα Πολεμιστή από παλαιότερη αναπαράσταση

Η σφραγίδα, σκαλισμένη σε σκληρό αχάτη, δείχνει έναν νικηφόρο ήρωα που σκοτώνει έναν αντίπαλο ενώ ένας τρίτος πολεμιστής βρίσκεται νεκρός στο προσκήνιο. Οι δύο ηττημένοι πολεμιστές φαίνονται να ανήκουν στην ίδια ομάδα, επειδή και οι δύο φορούν παρόμοιο ένδυμα, ενώ ο ήρωας φοράει ένα κάλυμμα καβάλου. Η σφραγίδα είναι φτιαγμένη έτσι ώστε να μπορεί να φορεθεί στον καρπό, και πράγματι ο ήρωας φοράει ακριβώς ένα τέτοιο αντικείμενο, σαν να ήταν ένα ρολόι χειρός.

Η Stocker είπε ότι το εύρημα θέτει νέα ερωτήματα σχετικά με την κατανόηση της ελληνικής τέχνης την εποχή του Χαλκού και μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στα βιβλία της ιστορίας και της τέχνης. «Αυτή η σφραγίδα θα πρέπει να συμπεριληφθεί σε όλα τα μελλοντικά βιβλία της ιστορίας της τέχνης και θα αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε την προϊστορική τέχνη«, δήλωσε ο Stocker.

[factchecker]