Κώστας Γαβράς: «Οι πρόσφυγες δεν είναι εισβολείς, είναι θαρραλέοι άνθρωποι»

Πενήντα ένα χρόνια μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος στην Ελλάδα, ο Κώστας Γαβράς μιλά στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τα γεγονότα της εποχής εκείνης: «Ήταν μία στρατιωτική δικτατορία υπερβολικά βίαιη, υπερβολικά ορατή», δηλώνει χαρακτηριστικά.

Ο γνωστός Έλληνας σκηνοθέτης μιλά και για το σήμερα και τη «δικτατορία των τραπεζών και του χρήματος. Τα τανκς είναι πλέον περιττά. Και πολύ πιο δύσκολο το να τα καταπολεμήσει κανείς», σημειώνει μιλώντας στο Πρακτορείο με τη χαρακτηριστική του «ματιά».

Ενώ για τις προσφυγικές ροές σημειώνει στη συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων: «Δεν πρόκειται για εισβολείς, αλλά για θαρραλέους ανθρώπους που, με ρίσκο την ίδια τους τη ζωή, διασχίζουν χιλιάδες χιλιόμετρα θάλασσας και στεριάς για να εξασφαλίσουν ένα στοιχειώδες μέλλον. Και αυτή η τάση θα συνεχίσει να κλιμακώνεται», εκτιμά.

Μιλά όμως και για την τύχη του κινηματογράφου στη χώρα μας και πώς οι προτάσεις που είχε καταθέσει παλαιότερα, στην τότε κυβέρνηση, θάφτηκαν, όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά λέει. Ενώ για το σήμερα, πιστώνει στην τωρινή κυβέρνηση και τον υπουργό Νίκο Παππά ότι «κάνουν σημαντικές προσπάθειες για να προσελκύσουν ξένες παραγωγές».

Ενώ στο άλλο τρέχον θέμα, αυτό της αξιοποίησης αρχαιολογικών χώρων από τον κινηματογράφο, ο Κ. Γαβράς, υποστηρίζει: «Η αρχαιολογική κληρονομιά ανήκει στην Ελλάδα, αλλά ανήκει επίσης στον κόσμο όλο. Νομίζω ότι επιβάλλεται μία ελεύθερη πρόσβαση όσον αφορά την προβολή τους με τον όρο ότι θα εγγυάται την ηθική τους υπόσταση και ότι θα έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προς αποφυγήν φθορών των μνημείων».

Αφορμή για όλα τα παραπάνω ήταν η εκδήλωση την περασμένη Τετάρτη το απόγευμα στο βιβλιοπωλείο Librairie Kléber στο Στρασβούργο. Εκεί όπου σε μία αίθουσα πλημμυρισμένη από κόσμο, ο διεθνούς φήμης σκηνοθέτης κινηματογράφου παρουσίασε το βιβλίο-αυτοβιογραφία του «Va où il est impossible d’aller» (Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατον να πας) που θα κυκλοφορήσει στη Ελλάδα από τις εκδόσεις Gutenberg το φθινόπωρο του 2018.

Μαζί του ήταν η γυναίκα του και παραγωγός του, Michelle Ray-Gavras, καθώς στα απομνημονεύματά του αναφέρεται τόσο στην καλλιτεχνική του πορεία από τον ερχομό του στη Γαλλία και μετά, αλλά και στη προσωπική του ζωή και την σχέση του με την σύντροφό του εδώ και 50 χρόνια.

Η συνέντευξή του μαζί του είναι, συνεπώς, και ένας σύντομος απολογισμός της παρουσίας του στην ‘Εβδομη Τέχνη, ενώ μοιράζεται με το ΑΠΕ-ΜΠΕ την άποψή του για τη εξέλιξη της κινηματογραφικής παραγωγής στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Διαβάστε ολόκληρη την συνέντευξη:

Ερ.: Τι σάς ώθησε να εκδώσετε το παρόν βιβλίο, τώρα και τόσο νωρίς ;

Απ.: Είμαι πλέον 85 ετών, άρα όχι και τόσο νωρίς…

Ερ.: Το βιβλίο που παρουσιάζετε σήμερα, με τα απομνημονεύματά σας, θα περίμενε κανείς να το δει σε ταινία. Πώς και επιλέξατε το μέσο του βιβλίου για να εκφραστείτε για τη ζωή σας;

Απ.: Σε καθεμία από τις ταινίες μου υπάρχουν στοιχεία του εαυτού μου. Η εξιστόρηση της ζωής μου, τα απομνημονεύματά μου… Είναι κατά κάποιο τρόπο αυτό που έχει πει και ο Garcia Marques : « Η ζωή δεν είναι αυτή που έχουμε ζήσει, αλλά αυτή την οποία θυμόμαστε να έχουμε ζήσει, ώστε να μπορούμε να την διηγηθούμε».

Ερ.: Θα σάς άρεσε κάποιος συνάδελφός σας να γύριζε τη ζωή σας σε ταινία ;

Απ.: Ένα biopic δηλαδή; (αγγλικός όρος για κινηματογραφική αυτοβιογραφία). Δεν είμαι δα και η Edith Piaf.

Ερ.: Πώς εκτιμάτε την επαγγελματική και καλλιτεχνική σας πορεία;

Απ.: Συνεχίζω να εκπλήσσομαι από αυτό που μου συνέβη, αλλά κατά βάση δεν είμαι ο κατάλληλος για να το κρίνω. Εναπόκειται στο κοινό των ταινιών μου και τους αναγνώστες του βιβλίου μου.

Ερ.: Υπάρχουν πράγματα που ονειρευόσασταν να κάνετε τα οποία όμως δεν μπορέσατε ακόμη να πραγματοποιήσετε;

Απ.: Με το πέρας του χρόνου, οι ταινίες που ονειρευόμουν να κάνω, δεν έγιναν, όπως η «Le Cormoran», ένα πρωτότυπο σενάριο που είχα γράψει σε συνεργασία με τον Franco Solinas με τον οποίο είχα γράψει και την ταινία «Κατάσταση πολιορκίας» («Etat de Siège») ή την «Η ανθρώπινη μοίρα» («La Condition humaine») του A. Malraux. Κυρίως όμως η μη πραγματοποίηση της ταινίας » Mr. Klein», που είχα γράψει επίσης σε συνεργασία με τον Solinas, την οποία σκηνοθέτησε τελικά ο Losey. Παραμένει μια ανοιχτή πληγή.

Ερ.: Ποια από τις ταινίες σας, σάς έχει κάνει ιδιαίτερα περήφανο και για πιο λόγο;

Απ.: Όλες, ανεξαιρέτως. Όπως είμαι εξίσου περήφανος για όλα τα παιδιά μου… Η ταινία «Hanna K» καθώς, όπως όλοι μας, έχω μια αδυναμία στα παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα…

Ερ.: Η επόμενη ταινία σας πραγματεύεται τα δραματικά οικονομικό-πολιτικά γεγονότα του καλοκαιριού του 2015, βασισμένη στο βιβλίο του Γ. Βαρουφάκη. Πρόκειται για μία ταινία για την Ελλάδα ή για την Ευρώπη; Αυτή η ταινία είναι κατά κάποιο τρόπο «φόρος τιμής» ;

Απ.: Πρόκειται για μια ταινία για την Ευρώπη και την τραγωδία που επέβαλε στην Ελλάδα. Στις ταινίες μου ποτέ δεν «αποτίω φόρο τιμής». Το ίδιο συναίσθημα που με κατέβαλε τότε ενάντια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, με καταβάλει και τώρα ενάντια στη δικτατορία της τρόικας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ερ.: Στη συγκεκριμένη ταινία θα εμπλακεί η Ελλάδα με τον έναν η τον άλλον τρόπο;

Απ.: Πιθανότατα θα είναι μία συμπαραγωγή μεταξύ Γαλλίας, Βελγίου και Ελλάδας. Η παραγωγός μου -και γυναίκα μου- Michelle, είναι εκείνη που διαχειρίζεται το θέμα αυτό.

Ερ.: Λόγω αυτής της ταινίας, έχετε αφήσει στο συρτάρι σας σενάρια που εκκρεμούν ;

Απ.: Όχι. Από τότε που ξέσπασε η κρίση και ιδιαίτερα από το 2015 και έπειτα, το να γυρίσω μία ταινία για την Ευρώπη και την Ελλάδα ήταν το κύριο μέλημά μου… συνάμα με τη συγγραφή των απομνημονευμάτων μου.

Ερ.: Σε ένα μήνα είναι η επέτειος της δολοφονίας του Γρ. Λαμπράκη και σε ένα χρόνο συμπληρώνει τo « Z » 50 χρόνια. Η συγκεκριμένη ταινία σας αντιπροσωπεύει τον πολιτικό κινηματογράφο και διαδραματίζει επί της ουσίας την καταπάτηση της πολιτικής ελευθερίας του ανθρώπου από το καθεστώς. Πόσο απέχει η πραγματικότητα σήμερα ανά την υφήλιο σε σχέση με τότε;

Απ.: Ήταν μία στρατιωτική δικτατορία υπερβολικά βίαιη, υπερβολικά ορατή. Σήμερα, πρόκειται για μία δικτατορία των τραπεζών και του χρήματος. Τα τανκς είναι πλέον περιττά. Και πολύ πιο δύσκολο στο να τα καταπολεμήσει κανείς.

Ερ.: Η μόνη ταινία σας ελληνικής ιθαγένειας είναι η «Παράδεισος στη Δύση». Θα μπορούσε κανείς να την χαρακτηρίσει προφητική ως προς το προσφυγικό ζήτημα;

Απ.: Δεν πρόκειται για προφητεία, απλά αρκούσε να ανοίξει κανείς τα μάτια του για να αντιληφθεί ότι υπάρχει αυξανόμενη φτώχεια ανά τον κόσμο και ολοένα και περισσότεροι πλούσιοι. Είναι φυσικό οι φτωχοί να αναζητούν και θα συνεχίσουν να αναζητούν μια καινούρια ζωή σε μια πλούσια χώρα. Δεν πρόκειται για εισβολείς, αλλά για θαρραλέους ανθρώπους που, με ρίσκο την ίδια τους τη ζωή, διασχίζουν χιλιάδες χιλιόμετρα θάλασσας και στεριάς για να εξασφαλίσουν ένα στοιχειώδες μέλλον. Και αυτή η τάση θα συνεχίσει να κλιμακώνεται.

Ερ.: Πώς ήταν η εμπειρία σας; Θα θέλατε να είχατε γυρίσει και άλλες ταινίες με τη συνδρομή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου;

Απ.: Έχουμε κάνει γυρίσματα στη Κρήτη και στο λιμάνι του Λαυρίου. Η ομάδα μας αποτελείται από Γάλλους και Έλληνες και ο συμπαραγωγός μας, κ. Μάνος Κρεζίας, υπήρξε ένας εξαιρετικός εταίρος με πολύ καλή ανταπόκριση στις σκηνοθετικές ανάγκες της ταινίας. Και βεβαίως σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.

Ερ.: Για ποιον λόγο δεν ήταν εφικτό;

Απ.: Εννοείτε να γυρίσω και άλλες ταινίες στην Ελλάδα; Μα είχα ήδη δρομολογήσει και άλλα σχέδια.

Ερ.: Το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού σάς είχε ορίσει Επικεφαλής της Επιτροπής για την βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου για τον κινηματογράφο. Ποια ήταν η εμπειρία σας με το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου; Τι απέμεινε από αυτή την Επιτροπή; Θεωρείτε ότι εισακουστήκατε; Υλοποιήθηκαν κάποιες από τις προτάσεις σας;

Απ.: Ήταν μία λίγο στενόχωρη εμπειρία. Ήμουν περιτριγυρισμένος από ανθρώπους ύψιστης ποιότητας και με μεγάλη θέληση να αλλάξουν ριζικά το σύστημα. Είχαμε καλέσει στην Αθήνα τη Διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Κινηματογράφου της Γαλλίας και την ομόλογό της από τη Σουηδία. Είχαμε καταθέσει πρωτοφανείς προτάσεις στον τότε υπουργό. Ο υπουργός άλλαξε. Ο επόμενος λοιπόν υπουργός, Αντώνης Σαμαράς, στον οποίο παρουσίασα το εγχείρημα εγώ, προσωπικά, με τον Απόστολο Δοξιάδη, το βρήκε ενδιαφέρον. Λίγο καιρό μετά, το έθαψε.

Ερ.: Για πιο λόγο πιστεύετε, η Ελλάδα δυσκολεύεται να οργανώσει αποτελεσματικά Γραφείο Συντονισμού Παραγωγών Ταινιών (Film Commission/Bureau d’accueil de Tournages) ώστε να προσελκύσει ξένες παραγωγές στην Ελλάδα ;

Απ.: Από όσο γνωρίζω, η τωρινή κυβέρνηση και ο κ. Νίκος Παππάς κάνουν σημαντικές προσπάθειες για να προσελκύσουν ξένες παραγωγές.

Ερ.: Τελευταία, στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης συζητήθηκε έντονα η χορήγηση/μη χορήγηση αδειών σε εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους. Ποια είναι η τοποθέτησή σας επί του θέματος;

Απ.: Η αρχαιολογική κληρονομιά ανήκει στην Ελλάδα, αλλά ανήκει επίσης στον κόσμο όλο. Νομίζω ότι επιβάλλεται μία ελεύθερη πρόσβαση όσον αφορά την προβολή τους με τον όρο ότι θα εγγυάται την ηθική τους υπόσταση και ότι θα έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προς αποφυγήν φθορών των μνημείων.

Ερ.: Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγκρουση μεταξύ του Φεστιβάλ Καννών και την ενδεχόμενη μη αποδοχή ταινιών συμπαραγωγής Netflix ως διαγωνιζόμενων;

Απ.: Δικαίως το φεστιβάλ και ο κλάδος αποφάσισαν τη ρήτρα, οι διαγωνιζόμενες ταινίες στις Κάννες να πρέπει να έχουν αποκλειστική προβολή στις αίθουσες κινηματογράφου. Πράγμα αδύνατον για το Netflix στη Γαλλία, δεδομένου του υπάρχοντος συστήματος για τους χρονικούς περιορισμούς της διανομής και προβολής των ταινιών, μία ρύθμιση με σκοπό να προστατεύσει την παραγωγή του εθνικού κινηματογράφου.

[protothema]