Γιώργος Σεφέρης : Ήταν ωραία τα μάτια σου αλλά δεν ήξερες πού να κοιτάξεις

Από τη Μανταλένα Μαρία Διαμαντή

14 σπουδαία αποφθέγματα & απόσπασμα από το υπέροχο Μυθιστόρημα του κορυφαίου ποιητή που μας έφερε το πρώτο Νόμπελ στην Ελλάδα. Έφυγε από τη ζωή στις 20 Σεπτεμβρίου του 1971.

Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές μας που σημάδεψε τον αιώνα. Η γενιά του ‘30 τον είχε στην κορυφή. Οι επόμενες συνέχισαν να τον θεωρούν ηγέτη και δάσκαλο σαν να μην έχει φύγει. Τα ποίηματά του βρήκαν πλατιά απήχηση σε όλον τον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο πως είναι ο πρώτος ποιητής που μας έφερε το πρώτο Νόμπελ στην Ελλάδα. Ο ποιητής της “Στροφής”που  άλλαξε τον ρου του ποιητικού ποταμού. Ο Γιώργος Σεφέρης.

Το 1906 ξεκινά τις εγκύκλιες σπουδές του στη Σμύρνη . Το 1914, σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών έρχεται στην Αθήνα, όπου ολοκληρώνει τις γυμνασιακές του σπουδές το  1918.  Στη συνέχεια γράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, από την οποία αποφοιτά με διδακτορικό το 1924.

`Ηταν στην υπηρεσία του Υπουργείου των Εξωτερικών και από το 1931 υπηρετεί σε υπεύθυνες θέσεις υποπροξένου, προξένου και ανώτερου διπλωματικού. Ως σύνδεσμος ξένου τύπου, από το 1938 ως την κήρυξη του πολέμου και την κατάρρευση, καταφεύγει στην Κρήτη, ύστερα στο Κάιρο και τελικά στην Πρετόρια, της Ν. Αφρικής, όπου διορίζεται πρώτος γραμματεύς της εκεί ελληνικής πρεσβείας. Επίσης στο διάστημα 1945-1946 γίνεται διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του αντιβασιλέως Δαμασκηνού. Τελευταία υπηρετεί ως πρεσβευτής στην Άγκυρα και στο Λονδίνο, αποχωρεί δε από την υπηρεσία το 1962, οπότε και συνταξιοδοτείται.

Μία μέρα μετά την  κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς, παντρεύεται στην Πλάκα τη Μαρώ Ζάννου, με την οποία δεν απέκτησε παιδιά.

Το 1931, ο  Γιώργος Σεφέρης κάνει την εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα με την ποιητική συλλογή “Στροφή”. Αμέσως, προκάλεσε το ενδιαφέρον της λογοτεχνικής κοινότητα της Αθήνας. Ακούγονται θετικά αλλά και αρνητικά σχόλια. . Οι θαυμαστές του -Γιώργος Θεοτοκάς, Γιώργος Κατσίμπαλης και Ανδρέας Καραντώνης- υποστηρίζουν ότι η “Στροφή”εγκαινιάζει μια καινούργια εποχή για την ελληνική ποίηση. Οι επικριτές του, όπως ο Άλκης Θρύλος και ο Τάκης Παπατσώνης, αντιθέτως, ισχυρίζονται ότι η ποίησή του είναι σκοτεινή και εγκεφαλική, δίχως αληθινό συναίσθημα.  Με την πάροδο του χρόνου, η “Στροφή”αποκτά τεράστιο συμβολικό βάρος. Θεωρείται πως έστρεψε την ελληνική ποίηση από την παραδοσιακή στη μοντέρνα γραφή. Ο Γιώργος Θεοτοκάς λέει χαρακτηριστικά για το Μοντερνισμό του Σεφέρη: «ένας μοντερνισμός τολμηρός, αλλά που κρατούσε το νήμα της παράδοσης, με αίσθημα ευθύνης και με σεβασμό για τη γλώσσα».

Ο Σεφέρης καταφέρνει να επιβληθεί ως ένας πολλά υποσχόμενος νέος ποιητής και καθιερώνεται ως μείζονας ποιητής το 1935, με την ποιητική συλλογή “Μυθιστόρημα.Το “ταξίδι”, οι “πέτρες”, τα “μάρμαρα”, τα “αγάλματα”, η “θάλασσα”, ο “Οδυσσέας” είναι παραδείγματα από τα πλήρως διαμορφωμένα σύμβολα που συνθέτουν την ποιητική μυθολογία του.

To 1963, τιμάται με το Βραβείο Νόμπελ της λογοτεχνίας, τιμή που πρώτη φορά έγινε στην Ελλάδα.

Ο κορυφαίος Νομπελίστας δεν διακρίθηκε μόνο για το πλούσιο ποιητικό του. Με μια σειρά , ρηξικέλευθων κριτικών δοκιμίων, ο Σεφέρης διακρίνεται και στον δοκιμιακό λόγο, τονίζοντας τη σημασία της ελληνικής παράδοσης και αναδεικνύοντας το έργο περιθωριακών μορφών της -όπως του Γιάννη Μακρυγιάννη και του Θεόφιλου.

Μεταφράζει δύο έργα του αμερικανού ποιητή Τ.Σ. Έλιοτ (Έρημη Χώρα και Φονικό στην Εκκλησιά), ενώ μεταφέρει  στη νέα ελληνική δύο έργα της Βίβλου (Άσμα Ασμάτων και Αποκάλυψη του Ιωάννη). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Τ.Σ. Έλιοτ, είναι ο ποιητής που τον επηρέασε όσο κανένας άλλος.

Στις 28 Μαρτίου του 1969 -κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, σπάει τη σιωπή του στηλιτεύοντας τη χούντα με μια πραγματικά περίφημη δήλωση στο ραδιόφωνο του BBC.Μεταξύ άλλων τονίζει «Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντισθούν μέσα στα ελώδη στεκάμενα νερά» .

Ο συστηματικός κριτικός του Γιώργου Σεφέρη, Ανδρέας Καραντώνης, γράφει για τον κορυφαίο ποιητή:

“Ο Σεφέρης ακολούθησε σταθερή τη γραμμή μιας δημιουργικής εξέλιξης, που στην πρώτη φάση της μας τον έδειξε ανανεωτή του λυρισμού της παράδοσης, και στη δεύτερη πλάστη μιας ποίησης που , παραμένοντας πάντα καθαρή μορφή και δύσκολη προσωπική τέχνη, σπάει τον κύκλο του στενού υποκειμενισμού, λυτρώνεται από την καταθλιπτική απομόνωση του εγώ, και απηχεί σε μια τελευταία αισθητική ανάλυση γενικώτερες καταστάσεις, χαρακτηριστικές της εποχής μας και της φυλετικής μας ψυχολογίας, όπως διαμορφώθηκε μετά τον πόλεμο.”

Στις αρχές Αυγούστου του 1971 ο Γιώργος Σεφέρης εισάγεται στον Ευαγγελισμό και εγχειρίζεται στον δωδεκαδάκτυλο. “Φεύγει” από τη ζωήαπό μετεγχειρητικές επιπλοκές τα ξημερώματα της 20ης Σεπτεμβρίου του 1971. Κηδεύεται δύο ημέρες αργότερα, στο Α’ Νεκροταφείο και μπροστά  στην Πύλη του Αδριανού, το πλήθος σταματά την κυκλοφορία και αρχίζει να τραγουδά το απαγορευμένο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Σεφέρη “Άρνηση”.Μία μέρα αργότερα,  23 Σεπτεμβρίου, δημοσιεύεται στην εφημερίδα Το Βήμα, το τελευταίο ποίημα του Γιώργου Σεφέρη “Επί Ασπαλάθων”, που έγραψε στις 31 Μαρτίου 1971 και αποτελεί μία ακόμη καταγγελία κατά της δικτατορίας.

Αρκετοί συνθέτες έχουν μελοποιήσει ποιήματά του Σεφέρη. Ανάμεσά τους: Μίκης Θεοδωράκης, Νίκος Μαμαγκάκης, Μίλτος Πασχαλίδης, Αδελφοί Κατσιμίχα, Ηλίας Ανδριόπουλος, Δήμος Μούτσης, Αργύρης Μπακιρτζής, Δημήτρης Αγραφιώτης, Θεόδωρος Αντωνίου, Λεωνίδας Ζώρας, Θεόδωρος Καρυωτάκης, Περικλής Κούκος, Γιώργος Κουρουπός, Γεώργιος Πονηρίδης, Θάνος Μικρούτσικος και Τζον Τάβενερ.

Σας παραθέτω κάποια από τα σπουδαιότερα αποφθέγματα του σπουδαίου μας ποιητή:

“Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί.”

“Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον.”

“ Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει.”

“Η Τέχνη είναι το υψηλότερο μέσο που βοηθεί τους ανθρώπους να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον. Τίποτε δεν μας ενώνει καλύτερα από μια κοινή καλλιτεχνική συγκίνηση.”

“Σοβαρότητα και πολιτική είναι δύο πράγματα τέλεια ξεχωρισμένα.”

“Είναι πιο εύκολο να περάσει καμήλα από την τρύπα βελόνας, παρά Έλληνας πολιτικός να καταλάβει την Ελλάδα.”

“Η Ελλάδα, η χώρα των παράλληλων μονολόγων.”

“ Να νοσταλγείς τον τόπο σου ζώντας στον τόπο σου, τίποτα δεν είναι πιο πικρό.”

“ Καταλαβαίνει κανείς πως δουλεύει καλά, όταν κάθε περιστατικό, το πιο μικρό και ασήμαντο, της καθημερινής ζωής του και της σκέψης του, έρχεται, σαν μοναχό του, και βάζει ένα πετραδάκι στο πράγμα που φτιάνει. “

“ Σ’ αυτό τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται. “

(από την ομιλία του κατά την απονομή του Νόμπελ)

“ Όπως δεν μπορείς να καταλάβεις το ψάρι, αν δεν είσαι ψάρι, ή το πουλί, αν δεν είσαι πουλί, έτσι δεν μπορείς να καταλάβεις τον μοναχό άνθρωπο, αν δεν είσαι μοναχός. Πώς να με καταλάβεις, λοιπόν, χρυσή μου; “(από την Αλληλογραφία Γιώργου και Μάρως Σεφέρη)

“Tη γνώμη των δυνατών ποιός θα μπορέσει να τη γυρίσει;… Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων…”

“Μπορεί πολιτική να σημαίνει το να κάνεις δημόσια, πράγματα που ντρέπεσαι να κάνεις ή και να ομολογήσεις στο σπίτι σου,”

“Τα ιδανικά της ειρήνης και της δικαιοσύνης, όσο ,νωρίτερα μπαίνουν στις καρδιές, τόσο βαθύτερα θα ριζώσουν και τόσο περισσότερο θα διατηρηθούν.”

Μυθιστόρημα ΙΣΤ

Στη σφενδονη, παλι στη σφενδονη, στη σφενδονη
ποσοι γυροι, ποσοι αιματινοι κυκλοι, ποσες μαυρες
σειρες. Οι ανθρωποι που με κοιταζουν,
που με κοιταζαν οταν πανω στο αρμα
σηκωσα το χερι λαμπρος κι αλαλαξαν

Οι αφροι των αλογων με χτυπουν, τ αλογα ποτε θ αποστασουν;
Τριζει ο αξονας, πυρωνει ο αξονας, ποτε ο αξονας θ αναψει;
Ποτε θα σπασουν τα λουρια, ποτε τα πεταλα
θα πατησουν μ ολο το πλατος πανω στο χωμα
πανω στο μαλακο χορταρι, μεσα στις παπαρουνες οπου
την ανοιξη μαζεψες μια μαργαριτα.
Ηταν ωραια τα ματια σου μα δεν ηξερες που να κοιταξεις
δεν ηξερα που να κοιταξω μητε κι εγω, χωρις πατριδα
εγω που μαχομαι εδω περα, ποσοι γυροι;
και νιωθω τα γονατα να λυγιζουν πανω στον αξονα
πανω στις ροδες πανω στον αγριο στιβο,
τα γονατα λυγιζουν ευκολα οταν το θελουν οι θεοι,
κανεις δε μπορει να ξεφυγει, τι να την κανεις τη δυναμη,
δε μπορεις
να ξεφυγεις τη θαλασσα που σε λικνισε και που γυρευεις
τουτη την ωρα της αμαχης, μεσα στην αλογισια ανασα,
με τα καλαμια που τραγουδουσαν το φθινοπωρο σε τροπο λυδικο,
τη θαλασσα που δε μπορεις να βρεις οσο κι αν τρεχεις
οσο κι αν γυριζεις μπροστα στις μαυρες Ευμενιδες που
βαριουνται,
χωρις συγχωρεση

Πηγή: klik.gr