Γιατί πρέπει να δουλεύουμε μόνο τέσσερις ημέρες την εβδομάδα

Τι θα μπορούσε να μειώσει την ανεργία και την υποαπασχόληση, να αντιμετωπίσει ζητήματα υγείας, σε μια γκάμα από την ψυχική δυσφορία έως την υψηλή αρτηριακή πίεση, να αυξήσει την παραγωγικότητα, να βοηθήσει το περιβάλλον, να βελτιώσει την οικογενειακή ζωή, να ενθαρρύνει τους άνδρες να κάνουν περισσότερες δουλειές στο σπίτι και να κάνει, γενικότερα, τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένους;

Και όλα αυτά με μια πολιτική κίνηση; Ακούγεται  φανταστικό, αλλά υπάρχει και έχει καθυστερήσει κιόλας: Η εφαρμογή μιας εργάσιμης εβδομάδας τεσσάρων ημερών.

Η απελευθέρωση των εργαζομένων από την δίχως ωράριο εξοντωτική εργασία ήταν ένα από τα πρωταρχικά αιτήματα του εργατικού κινήματος. Από τις στάχτες του εμφυλίου πολέμου, ο αμερικανικός συνδικαλισμός συσπειρώθηκε πίσω από το αίτημα για το οχτάωρο, «ένα κίνημα που έτρεξε με μεγάλη ταχύτητα από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό, από την Νέα Αγγλία στην Καλιφόρνια», όπως το έθεσε ο Μαρξ. Το 1890 εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες συγκεντρώθηκαν στο Χάιντ Παρκ του Λονδίνου, σε μια ιστορική διαμαρτυρία με το ίδιο αίτημα. Και είναι μια υπόθεση με την οποία μακράν δεν έχουμε ακόμη ξεμπερδέψει.

Η επικαιρότητα ενός παλιού αιτήματος σε αριθμούς

Χαρακτηρισιτκά τεκμήρια για την παραπάνω διαπίστωση είναι η διευθέτηση του χρόνου εργασίας σήμερα στις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης. Για παράδειγμα στην Γερμανία, την «ατμομηχανή» της οικονομίας της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης, οι εργαζόμενοι πρόσφεραν το 2015 στους εργοδότες τους σχεδόν ένα δισεκατομμύριο απλήρωτες ώρες εργασίας, όπως καταδεικνύουν στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Εργασίας. Το 2016, οι επιπλέον ώρες εργασίας στη Γερμανία ξεπέρασαν σε αριθμό τα 1,8 δισεκατομμύρια.  Τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητα τον Ιούλιο, δείχνουν ότι από στατιστικής άποψης κάθε εργαζόμενος απασχολήθηκε το 2015 46,8 ώρες περισσότερο από ό,τι προέβλεπε η σύμβαση εργασίας του. Αυτό αντιστοιχεί σε διάστημα μεγαλύτερο της μίας εβδομάδας. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι πρόσθετες ώρες εργασίας ανήλθαν το 2015 σε 816,2 εκατομμύρια, οι οποίες πληρώθηκαν κανονικά, ενώ για 997,1 εκατομμύρια επιπλέον ώρες εργασίας δεν κατεβλήθη καμία αμοιβή.

Η σταθερά αυξητική τάση των υπερωριών στη Γερμανία είναι ενδεικτική των συνθηκών που επικρατούν στις επιχειρήσεις. Η εκπρόσωπος της γερμανικής Αριστεράς για θέματα εργασίας Ζαμπίνε Τσίμερμαν επισημαίνει ότι οι υπερωρίες αντικατοπτρίζουν την αύξηση του όγκου εργασίας και το αυξανόμενο εργασιακό άγχος, ενώ κάνει μια εύστοχη παρατήρηση: «η Γερμανία θα βίωνε ένα πραγματικό οικονομικό θαύμα αν οι επιχειρήσεις δημιουργούσαν θέσεις εργασίας αντί να απαιτούν υπερωρίες».

Ανάλογη κατάσταση επικρατεί σχεδόν σε όλη τη Γηραιά Ήπειρο. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, από πλευράς εργάσιμων ωρών ανά έτος η Ελλάδα, με μέσο όρο 2.042 ώρες, βρίσκεται στην πρώτη θέση στην Ευρώπη, με τους Γερμανούς να καταγράφουν 1.371, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι 1.790 ώρες.

Τα οφέλη της τετραήμερης εργάσιμης εβδομάδας

Μια εργάσιμη εβδομάδα τεσσάρων ημερών θα εξαναγκάσει μια ανακατανομή των ωρών εργασίας μεταξύ των μερικώς και πλήρως απασχολουμένων προς όφελος όλων, υποστηρίζουν οι θιασώτες αυτής της πρότασης. Μια εβδομάδα εργασίας τεσσάρων ημερών θα μπορούσε να συμβάλλει ακόμη στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής: Σύμφωνα με το New Economics Foundation, οι χώρες με μικρότερες εβδομάδες εργασίας είναι πιθανότερο να έχουν και μικρότερο «αποτύπωμα» άνθρακα.

Απευθυνόμενοι, ουσιαστικά, στους εργοδότες, οι υποστηρικτές αυτής της άποψης λένε ότι η τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα δεν είναι πρόταση οικονομικής καταστροφής. Καταρχήν, θα μπορούσε να αυξήσει την παραγωγικότητα: Τα στοιχεία δείχνουν ότι όσοι εργάζονται λιγότερες ώρες, είναι πιο παραγωγικοί και λιγότερο αγχωμένοι. ‘Ενα πρόσφατο πείραμα με έξι ώρες εργασίας σε σουηδικό γηροκομείο είχε αποτελέσματα, πολλά υποσχόμενα: Υψηλότερη παραγωγικότητα και λιγότερες «άρρωστες» μέρες. Επιπλέον, αν αυτά τα οφέλη από την αύξηση της παραγωγικότητας επιστρέψουν στο προσωπικό, η μικρότερη εργάσιμη εβδομάδα δεν θα συνεπάγεται απαραιτήτως μείωση της αμοιβής.

Αναλόγως θα επιδράσει και στις σχέσεις των δύο φύλων. Παρά τα βήματα που επέβαλε το γυναικείο κίνημα, οι γυναίκες εξακολουθούν να κάνουν κατά 60%, κατά μέσο όρο, περισσότερες – και μη αμειβόμενες – οικιακές δουλείες από τους άνδρες. Περισσότερη δουλειά σημαίνει άνοιγμα της ψαλίδας σε αυτήν την μέτρηση ανισότητας.
Μια τετραήμερη εργασιακή εβδομάδα θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος μιας προσπάθειας για την προώθηση ισότιμων σχέσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Συνδυασμένο με εθνικές εκστρατείες ενημέρωσης, θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους άνδρες να χρησιμοποιήσουν τον αυξημένο ελεύθερο χρόνο τους για να εξισορροπήσουν την συμμετοχή των δύο φύλων στις δουλειές του σπιτιού, οι οποίες εξακολουθούν να ορίζονται και από σεξιστικές συμπεριφορές.

Το «αρχετυπικό» αίτημα της εργατικής τάξης για λιγότερες ώρες δουλειάς αναβιώνει προσαρμοσμένο στις σύγχρονες ανάγκες. Η μεγαλύτερη εργατική ένωση της Γερμανίας, η «IG Metall», ζητά μια εβδομάδα 28 ωρών για εργαζόμενους που δουλεύουν με κυλιόμενα ωράρια (shift workers) και για όσους έχουν αναλάβει ευθύνες φροντίδας στο οικογενειακό περιβάλλον.

Βέβαια, το να τίθεται το αίτημα είναι το πρώτο βασικό βήμα, αλλά δεν αρκεί. Το οικονομικό – κοινωνικό μοντέλο που κυριαρχεί σήμερα θεωρεί ότι η οικονομική ανάπτυξη συνεπάγεται την συγκέντρωση του πλούτου που παράγεται από τους πολλούς, στους τραπεζικούς λογαριασμούς των λίγων, χωρίς να βελτιώνεται η ζωή των πολλών. ‘Ομως, η ανάπτυξη πρέπει να προσφέρει όχι μόνο κοινή ευημερία και βελτιωμένες δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και αναψυχής.

[tvxs.gr]